Eeuwige geldschatten

Eeuwige geldschatten

Bina Ayar

Het rijke erfgoed van de waterschappen heeft vooral immateriële waarde. Niet dat de verkoop van een vergulde hensbeker of stoomgemaal geen geld zou opbrengen. Maar toch: aan cultuur-historische significantie is moeilijk een prijskaartje te hangen. Wat wel geld in het laatje brengt zijn de zeventiende-eeuwse obligaties van een van de voorgangers van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Toonders van die waardepapieren krijgen nog altijd rente uitgekeerd van het waterschap. Tot in de eeuwigheid.

De waterschappen zijn betrouwbare overheden, ook financieel gezien. Dat blijkt uit het feit dat De Stichtse Rijnlanden bijna vierhonderd jaar na het uitgeven van obligaties nog altijd geld uitkeert aan de houders ervan. Menig bedrijf of bank is in de tussentijd over de kop gegaan.

Het eeuwenoude verdienmodel van wel belastingen heffen, maar geen oorlog voeren, ligt aan de basis van die financiële betrouwbaarheid, aldus professor Geert Rouwenhorst in een YouTube-filmpje over de rentebrieven. Rouwenhorst is verbonden aan de Yale School of Mangement in New Haven, USA. De Amerikaanse universiteit kocht in 2003 voor 24 duizend euro een in 1648 door het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams uitgegeven obligatie. De transactie levert jaarlijks € 11,35 rente op.

Cultuurhistorische waarde

Rijk wordt Yale er niet van, maar de cultuur-historische waarde (ja, toch dát weer) is onschatbaar.  Dat geldt ook voor de andere waardepapieren die het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams tussen 1539 en 1890 uitgeeft.

Voor dat waterschap hebben de papieren ook betekenis. Voor het gewone dijkonderhoud is er weliswaar genoeg geld, maar bij calamiteiten is creatief zijn met financiën het devies. Zoals in 1624. Het jaar is nog maar net begonnen of er vindt een enorme dijkdoorbraak plaats bij Tull en ’t Waal. Door kruiend ijs kan het rivierwater niet meer verder. De druk op de dijk is zo groot geworden dat hij ter hoogte van Oudslijkerveer doorbreekt. Het gat van uiteindelijk zelfs 150 meter breed is een probleem. Vee verdrinkt, huizen staan blank en het water komt tot Rotterdam én Amsterdam. Om over de daarna ontstane vluchtelingenstromen nog te zwijgen.

De herstelwerkzaamheden verlopen ook al niet voorspoedig. En kosten geld. En dus komt Lekdijk Bovendams met het idee om obligaties uit te geven. Wie ze koopt voor 1200 Carolusguldens per stuk krijgt tot in de eeuwigheid 2,5 % rente. Het waterschap blij, investeerders blij en niet in de laatste plaats de inwoners van grote delen van Holland en Utrecht blij.

Geitevellen met klodders

Dat het waterschap in 1624 obligaties uitgeeft is op zich niet heel bijzonder. Lekdijk Bovendams doet dat al vanaf de middeleeuwen. In de zeventiende eeuw is dat al helemaal niet gek. Vooral dan weten overheden in navolging van de VOC en WIC de weg naar de kapitaalmarkt te vinden. De papieren zelf zijn ook niet bijster interessant. Zonder uitzondering zijn het allemaal in de woorden van een archivaris uit 1980 ´geitevellen met klodders´.

Toch zijn de obligaties wereldnieuws. Het YouTube-filmpje over de rentebrief van Yale is al 1,4  miljoen keer bekeken. En de oude obligatie uit 1624 is zelfs de alleroudste rentegevende obligatie van heel de wereld. De gelukkige houder daarvan is the Museum of Financial History in New York.

Kinderweeshuis

Niet alle uitgegeven obligaties leveren overigens geld op. Sommige van de rond de tweehonderd  uitgegeven rentebrieven liggen ongeldig gemaakt in het archief van het Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek. Mogelijk heeft De Stichtse Rijnlanden er ook nog een paar op zolder liggen. Zeven obligaties geven nog wel rente. Een deel daarvan is in particulier bezit. Zoals een obligatie uit 1638. Die is gekocht door het bestuur van een Utrechts kinderweeshuis. Met het geld van de overleden ouders zijn reparaties aan de Lekdijk in Houten gefinancierd.

Iedere obligatie vertelt zo zijn eigen verhaal. De rode draad: zonder de rentebrieven zou de watergeschiedenis van Lekdijk Bovendams veel dramatischer zijn geweest. De wapenspreuk van dat hoogheemraadschap Concordia res parvae crescunt, ofwel ‘door eendracht groeien kleine dingen’, geldt dan ook zeker voor de financiering van droge voeten.

Lekdijk Bovendams bestaat niet meer, maar de 33 kilometer lange Lekdijk houdt nog altijd de Randstad leefbaar. De obligaties schrijven ook nog steeds geschiedenis. Iedere keer weer als er een rentebedrag wordt bijgeschreven.

Die geldstromen zijn als de rivier. Voor altijd.

Met dank aan Clarion Wegerif, communicatieadviseur Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Dit artikel verscheen eerder in tijdschrift het Waterschap (SDU)

Spread the love
Written by

Historicus, journalist en eindredacteur Bina Ayar schrijft over onder meer geschiedenis, gezondheid en (tijds)geest. Verder een gespecialiseerde generalist, dus ook dieren. Zet de puntjes op de i in Nederlandse teksten, maar levert ook Engelse teksten en Engelstalige eindredactie. 'Liefde voor geschiedenis, actualiteit en taal is de rode draad door mijn werk'.